Kafkasya’da yaşayan Türk toplulukları
Kafkasya, Karadeniz ve Hazar arasında uzanan Kafkas Dağlarının kuzeyinde yer alan Abhazya, Adigey, Kabardey-Balkar, Karaçay-Malkar, Osetya, Çeçenistan, İnguşetya, Alaniya, Stavropol bölgelerinden oluşur. Peki Kafkasya'da yaşayan Türk toplulukları hangileridir?
Ahıska Türkleri
1578 yılından 1828 Rus işgâline kadar Anadolu’dan bölgeye yerleştirilen ve Anadolu Türklüğü’nün ayrılmaz bir parçası olan Ahıska Türkleri’nin asıl vatanı bugünkü Gürcistan Cumhuriyeti’nin toprakları içinde kalan ve Türkiye ile komşu olan Ahıska, Ahılkelek, Aspinza, Adıgen ve Bogdanovka vilâyetleridir. Buraya yerleşen Türkler’e Ahıska Türkleri denmesinin sebebi ise bu vilâyetleri içine alan bölgenin coğrafî isminin Ahıska olmasından ileri gelmektedir.
Gürcistan’da ancak Gürcü adı almak şartı ile ülkeye kabul ettikleri Ahıska Türkleri bugün 13 cumhuriyetin 4.264 değişik bölgelerinde yaşamaktadırlar.
Rusya Federasyonu’nun 28 yerleşim biriminde 70.000, Kazakistan’da 145.000, Azerbaycan’da 106.000, Kırgızistan’da 57.000, Özbekistan’da 30.000, Ukrayna’da 18.000, Türkiye’de 200.000, çeşitli ülkelerde 3.000 olmak üzere 629.000 Ahıska Türk’ü yaşamaktadır.
Bugün Kazakistan, Rusya, Ukrayna, Azerbaycan ve Türkiye’de birçok dernek ve vakıfları bulunmaktadır.
Kumuk Türkleri
Kafkasya’yı vatan edinen Türkler arasında nüfus bakımından Azerbaycan Türklerinden sonra ikinci sırayı alan “Kumuk” Türkleridir. Kumuklar özellikle Dağıstan Cumhuriyeti’nin “Kumukiye”, “Türk Şahvallığı” olarak bilinen doğu bölgesinde yaşamaktadırlar. Bölgenin toplam yüzölçümü 12.000 km2’den fazladır. Ayrıca Mahaçkale, Buynak, İzberbaş, Kaykent, Kaytak, Kızılyurt, Hasanyurt, Babayurt, Kızılyar gibi şehirlerde Kumuklar yerleşik olarak yaşamaktadır.
1992 yılında yapılan nüfus sayımına göre, Kumuklar’ın sayısı 300.000’in üzerindedir. Bunun dışında dünyada 500.000’den fazla Kumuk yaşamaktadır. Türkiye’de ise 13 Kumuk köyü bulunmaktadır.
Nogaylar
Türkler’in en tanınmış boylarındandır. 1391 yılında devlet kuran Nogaylar 600 yıl bölgede hüküm sürmüşlerdir. Rus işgali ile birlikte 300 bin Nogay Türkiye’ye göç etmiştir. Büyük kısmı Kafkasya’da Kuzey Dağıstan, Volga Nehri güney boyları, Stavropolsk Vilâyeti ile Karaçay-Çerkez Cumhuriyetinde yaşamaktadırlar. Kırım ve Romanya’da da Nogaylar bulunmaktadır. Nüfusu 100.000’in üzerinde olup, Müslümandırlar.
Siyasî kavim adı olan Nogay adı Cengiz Han’ın torunu Nogay Han’dan gelmektedir. Büyükçe bir Türk topluluğu bu ad altında toplanmıştır. Terek havzasında yaşayanlara Ak Nogay denmektedir.
Kafkas Türkmenleri
Stavropol Türkmenleri de denilen bu Türk topluluğu XVII. yüzyılda Türkmenlerden ayrılıp Kafkasya’ya yerleşmişlerdir. Kuzey Kafkasya’da Stavropol-Ordzhonikidze şehirleri arasında yaşamaktadırlar. Nüfusları 15’nin üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.