ABD'nin ambargosuna karşı çıktılar

Aydınlık'ta yayımlanan habere göre, ABDİran’a yönelik ambargoda ikinci aşamayı bugün devreye sokuyor. AB, Rusya, Çin ve Hindistan ambargoya uymayacağını açıkça ilan ederken, bölge ülkeleri de ambargoya tepki gösterdi.

ABD Başkanı Donald Trump’ın BM’nin beş daimi üyesine ek olarak Almanya ve AB’nin imzaladığı İran Nükleer Anlaşması’ndan ülkesinin Mayıs 2018’de çekildiğini açıklamasından sonra İran’a yönelik iki aşamalı yaptırımlara başladı. Yaptırımların ikinci aşaması da bugün hayata geçiriliyor. ABD yaptırımlarda ikinci aşama ile İran’ın petrol satışını engellemeyi ve İran’da ekonomik kriz yaratarak iç kargaşa çıkarmayı hedefliyor. ABD daha önce "İran’a yaptırımlara sıfır tolerans" ifadesini kullanırken gelen tepkiler üzerine aralarında Türkiye’nin de bulunduğu sekiz ülkenin yaptırımlardan muaf tutulduğu açıklandı. Yaptırımlardan muaf tutulacak ülkeler için ayrıntı verilmezken, ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan sızan bilgilere göre uygulama şöyle olacak:

- Yaptırımlardan muaf tutulan ülkelerin İran’dan petrol alımı süreli olacak.

- Alınacak petrolün miktarı önceden alınan petrolün altında olacak.

- İran’a keş para verilmeyecek. Petrol parası ile İran’ın insani ihtiyaçları olan ilaç ve gıda ihtiyacı karşılanacak.

- Yaptırımlardan muaf tutulan ülkeler ABD’nin İran’a uyguladığı diğer yaptırımlara uyacağını taahhüt edecek.

Dünya karşı

ABD İran’a yönelik yaptırımların ikinci aşamasını başlatırken dünyanın birçok ülkesi ABD’nin yaptırımlarını kabul edilemez buldu. BM Genel Kurulu açılışı süresinde ülkeler ambargoya karşı tutumlarını açıklamışlardı. Rusya, İran’a yaptırımlara uymayacağını ilan ederken, Çin de İran’dan petrol alımına devam edeceğini duyurdu. Bu ülkelerde bazı firmalar, İran’la ilişkilerinde düzenlemeye gitseler de iki ülke de devlet olarak İran’la ilişkilerin süreceğini açıkladılar. İngiltere ve Hindistan da yaptırımlara uymayacağını açıklayan ülkeler arasında yer aldı.

AB yasa çıkardı

Bugüne kadar birçok konuda ABD ile birlikte hareket eden AB, İran konusunda ABD ile ipleri kopardı. İran’a yaptırımlara uymayacağını ilan eden AB üye ülkelerde firmaların zarar görmesi durumunda onları desteklemek için yasa çıkardı.

ABD bununla da yetinmeyerek İran’la ticarette yeni bir ödeme sistemi geliştirdi. Avrupalı şirketlerin yaptırımlara takılmaması için hayata geçirilen sistemin hazırlıkları tam sonuçlanmasa da AB geçerlilik süresini yaptırımların ikinci aşamasının başladığı günle eş tuttu. Reuters Haber Ajansı’na konuşan üç AB diplomatı, kurulan mekanizmanın yasal çerçevesinin, ABD yaptırımlarının devreye gireceği gün sembolik olarak yürürlükte olacağını, ancak işlerliğini önümüzdeki yıl başlarında kazanacağını bildirdi.

Dolara darbe

AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federcia Mogherini yeni mekanizmayı eylül ayında Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu yıllık toplantısında açıklamıştı. Ancak mekanizma ofisinin nerede bulunacağı henüz açıklanmadı.

Bu arada İran’la ticarette ABD kontrolündeki "Swift sistemi" dışına çıkan ödeme sisteminin dünya ticaretindeki dolar hakimiyetine de darbe vuracağı bildirildi. ABD-İran arasında uygulamaya konulacak sistemin önümüzdeki dönemde dünyaya örnek olacağını vurgulayan bir büyükelçi, "ABD bir yandan ticaret savaşları, diğer yandan İran’a yaptırımlar ciddi bir saldırı içinde. Ama bu politikaya ABD içinde de tepki var. Bildiğim kadarıyla şu andaki hükümet üyelerinden de karşı çıkanlar var. ABD’nin dünya hakimiyetinde doların rolü çok büyük. Bu avantajı elinden gidiyor" değerlendirmesinde bulundu.

ABD Barzani'ye yönlendiriyor

İran’dan petrol alan ülkelere yaptırım uygulama kararı alan ABD, Türkiye’ye İran petrolü yerine Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’nden petrol alımını önerdiği öğrenildi. Konu ile ilgili olarak Aydınlık’a bilgi veren yetkililer, "ABD ile yapılan gayrıresmi görüşmelerde Türkiye’nin İran’a yaptırımlara itiraz etmesi üzerine ABD’liler, İran yerine Irak’ın kuzeyinden Barzani yönetiminden petrol almamızı önerdiler" dediler.

Türkiye'nin tavrı

Dünya, İran’a yaptırımlara cepheden karşı çıkarken Türkiye farklı bir tutum izlemeye başladı. ABD’nin karşı cepheyi bölme amacıyla bazı ülkeleri yaptırımlardan muaf tutması ile birlikte Türkiye’yi de bu gruba alması, AKP tarafından "başarı" olarak değerlendiriliyor. AKP yöneticileri Türkiye’nin muafiyet listesine girmesinde Erdoğan-Trump görüşmesinin rol oynadığını belirtiyorlar. Ancak muaf tutulan ülkelere getirilen şartlar muafiyetin ciddi olmadığını gösteriyor.

Irak'tan tepki

Irak Dışişleri Bakanlığı, ABD’nin Bağdat Büyükelçiliği’nin İran’a yönelik yaptırımların yeniden yürürlüğe konulmasıyla ilgili açıklamalarına tepki gösterdi. Bakanlık, ABD’nin Bağdat Büyükelçiliği tarafından yapılan bazı açıklamaların Irak’ın içişlerini ilgilendirdiğini, bunun ‘diplomatik teamüllere aykırı’ olduğunu bildirdi.

ABD’nin, İran yaptırımları kapsamında Tahran yönetiminden istediği 12 şartın 6. maddesinde, Haşdi Şabi’ye işaret edilmişti.