Doğu Akdeniz'de dengeleri değiştirecek yakınlaşma

Tevfik Kadan / Aydınlık Gazetesi Haber Müdürü

Türkiye'den Mısır'la ilişkilerin normalleşmesine yönelik son bir haftada üç sıcak mesaj verildi. Son olarak iki ülke ilişkilerini değerlendiren Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, "Mısır’la işbirliği yapmak istiyor ve ikili ilişkilerimizi görüşmek istiyoruz" dedi.

Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, Bloomberg'e verdiği röportajda Mısır ile ilişkilere dair değerlendirmelerde bulundu.

İbrahim Kalın, "Mısır’la Doğu Akdeniz, Libya ve dünyanın unutmuş gibi göründüğü Filistin meselesinde işbirliği yapmak istiyor ve ikili ilişkilerimizi görüşmek istiyoruz" ifadelerini kullandı.

İki ülkenin karşılıklı olarak yapıcı adımlar atabilmesi halinde bu tür bir ortaklığın bölgedeki tansiyonu düşürmeye ve Kuzey Afrika’dan Doğu Akdeniz’e kadar bölgenin istikrara kavuşmasına yardımcı olabileceğine işaret eden Kalın, şunları dile getirdi:

"Mısır, halen Arap dünyasının beyni ve kalbi. Bazı ekonomik ve güvenlik sorunları var, biz bunu gayet iyi anlıyoruz. İki ülkenin birbirleriyle konuşması, ikili ve bölgesel ilişkilerimizi geliştirebilir. Bu, aynı şekilde diğer dört Körfez ülkesi için de geçerli. Bizim hiçbir Arap ülkesiyle aşılamayacak sorunumuz yok. Mısır ve diğer Körfez ülkeleriyle bölgesel barış ve istikrar için yeni bir sayfa açılabilir."

BİR HAFTADA ÜÇÜNCÜ MESAJ

İbrahim Kalın'ın açıklamaları, Türkiye'den Mısır'a bir haftada verilen üçüncü sıcak mesaj oldu. Geçen günlerde önce Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu "İlişkilerimizin seyrine göre Mısır'la deniz yetki alanlarını müzakere ederek bir anlaşma imzalayabiliriz" ifadelerini kullanmış, ardından Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar da "Mısır ile bizim tarihsel, kültürel birçok ortak değerimiz var. Bunların aktive olmasıyla önümüzdeki günlerde farklı gelişmeler olabilir diye değerlendiriyoruz" mesajını vermişti.

Mısır'ın Doğu Akdeniz'de açtığı yeni hidrokarbon ihalelerinde Türkiye'nin Birleşmiş Milletler'e bildirdiği kıta sahanlığı sınırlarına riayet etmesi, Türk yetkililerin takdirini toplamıştı.

PROF. DR. BAŞEREN: 'ANLAŞMAK İYİ FİKİR'

Türkiye'den Mısır'a yönelik verilen sıcak mesajları Aydınlık'a değerlendiren Prof. Dr. Sertaç Hami Başeren, bunun iyi bir gelişme olduğunu kaydetti. Prof. Dr. Başeren şöyle konuştu:

- Ben de bir süredir Türkiye-Mısır ilişkilerinin düzeleceğine yönelik kendimce tahminlerde bulunuyordum.

- Bence bu iyi bir gelişme. Mısır, Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ile bir anlaşma yaptı ama iki anlaşmanın sınırlarının ortasında da Türkiye ile anlaşma yapabilecekleri bir alan bıraktılar.

- Bu bağlamda da Meis'e kıta sahanlığı tanımadıklarını ortaya koydular.

- Bu Türkiye'nin tezleriyle uyuşan kısım. Diğer yandan negatif tarafı ise Yunanistan ile yapmış oldukları anlaşmadır.

- Mısır'la bir anlaşma yapmak iyi bir fikir.

- Fakat bunun ne Yunanistan ile ne de GKRY ile yaptıkları anlaşmayı tanımak anlamına gelmediğini uluslararası kamuoyuna deklare etmek gerekir.

EM. TÜMA. GÜRDENİZ:İKİ ÜLKE MASAYA OTURMALI

Emekli Tümamiral Cem Gürdeniz de iki ülkenin işbirliğinin stratejik önemde olduğu kanaatinde. "Mısır ile Türkiye yakınlaşması, Doğu Akdeniz'in barış ve istikrarı için olması gereken bir süreçti"diyen Amiral Gürdeniz, şöyle devam etti:

- Mısır’ın Yunanistan ile sınırlandırma anlaşmasında Meis’i göz ardı etmesinin arkasından, geçen haftalarda 18 numaralı parselde Türkiye’nin kıta sahanlığı sınırını göz önüne alması, çok önemli gelişmelerdir.

- Mevcut gelişmeler paralelinde Mısır ile Türkiye masaya oturmalıdır.

- İki ülke ilişkilerinin kısa zamanda düzelerek normalleşmesi ve Türkiye’nin Mısır ile deniz sınırlandırma anlaşması imzalaması büyük önemdedir.

- Türkiye, Mısır’ın Arap ve İslam dünyasındaki yerini göz önüne alarak, Akdeniz’de ve Kızıldeniz’de işbirliği sürecine girmelidir.

EM. TUĞG. ERENEL:'GERGİNLİK LİDER BAZINDA'

Emekli TuğgeneralFahri Erenel ise Türkiye'nin Mısır ile daha önce yaptığı anlaşmaların şu an devam ettiğini, iki ülke arasındaki gerginliğin lider bazında olduğunu kaydetti. Erenel, şunları söyledi:

- Mısır hem silahlı kuvvetler açısından güçlü hem de devlet geleneği olan bir ülke.

- Türkiye ile Mısır arasındaki ilişkiler de Osmanlı İmparatorluğu dönemi dahil son derece güçlü.

- Tabi bunu Rusya da keşfetti Amerika'da.

- Özellikle Afrika'nın kuzeyine, oradan da Afrika'nın iç kısımlarındaki Sahel bölgesine girişte önemli bir nokta.

- Aynı zamanda Kızıl Deniz'den gelen bütün trafiği kontrol eden önemli bir ülke.

- Süveyş Kanalı üzerinden geçişleri de kontrol ediyor. Bunun dışında silahlı kuvvetleri de güçlü.

- Sürekli takviye yapıyor, savunma sanayisini geliştirmeye çabalıyor.

- Türkiye'de hala Mısırlı subaylar eğitime geliyorlar.

-Bu anlaşmalar şuanda devam ediyor. Türkiye-Mısır ilişkilerinin gerginleşmesi lider bazında bir olay.

'MISIR DA ANLAMAYA BAŞLADI'

- Mısır da bence Libya'da ve Afrika'da Türkiye olmaksızın da ciddi bir anlamda etkisinin olamayacağını gördü.

- Çünkü güneyinde Rönesans Barajı'ndan dolayı Etiyopya ile ilgili ciddi sorunları var.

- Savaşın eşiğine geldiler birkaç defa. Türkiye Etiyopya ilişkileri ise son derece iyi.

- Güneye indiğinizde Somali aynı şekilde.

- Türkiye'nin çok iyi ilişkileri var. Şu anda Somalili subaylar Türkiye'de eğitim görüyor.

- Dolayısıyla Afrika içine gidebilmek ve Akdeniz'in güvenliği açısından Mısır ile ilişkiler önemli.

'DOĞU AKDENİZ'DEKİ ABD HAKİMİYETİ KIRILIR'

- İkincisi Yunanistan ile işbirliğine baktığınızda, Yunanistan bu süreçte çok fazla ABD'ye yanaşmaya başladı.

- Oysa Mısır'ın ilişkileri Rusya ile daha fazla. Hatta Rusya buradan bir üs istedi.

- Şu anda o üssün yerinin Libya-Mısır sınırı arasında bir yerde olması kuvvetle muhtemel.

- Geçmişe de baktığımızda Rusya'nın Mısır'la ilişkileri son derece farklı.

- Türkiye-Rusya ilişkileri de bu istikamette olunca, belki Rusya'nın da etkisiyle olabilir, Türkiye-Mısır arasındaki sorunların bertaraf edilmesinin Doğu Akdeniz'deki Amerikan hakimiyetinin kırılmasında da önemli bir rol oynayacağı ortaya konulabilir.

NE OLMUŞTU?

Türkiye ile Mısır ilişkileri 2013 yılında Abdulfettah El Sisi'nin iktidara gelmesinin ardından bozulmuş, iki ülke diplomatik ilişkiler karşılıklı olarak en alt seviyeye düşürülmüştü. Mısır, Türkiye'yi terör örgütü olarak kabul ettiği İhvan'a destek vermekle suçlarken, Türkiye ise Kahire yönetiminin darbeci olduğu söyledi. Bu süreçte Mısır'ın Libya'da Hafter'e destek vermesi, Türkiye'nin ise meşru Libya Hükümeti'ni desteklemesi iki ülke arasındaki gerginliği artırdı. Mısır'ın Türkiye'nin dışlandığı Doğu Akdeniz Gaz Forumu'na ev sahipliği yapması ise Türkiye karşıtı cepheye dahil olduğu şeklinde yorumlandı. Yunanistan ile imzaladıkları kısmi Münhasır Ekonomik Bölge anlaşması da Türkiye-Libya anlaşmasını ihlal ediyordu. Fakat Mısır, ne bu anlaşmada ne de açtığı hidrokarbon ihalelerinde Yunanistan'ın maksimalist iddialarına itibar etmedi. Libya'da da siyasi sürecin başlamasıyla birlikte iki ülke arasındaki hava yumuşadı. Ticari ilişkiler ise 2013'ten bu yana hiç durmadı.

YUNANİSTAN PANİKLEDİ

Türkiye ile Mısır ilişkilerinin normalleşmesi ihtimali Yunanistan'ı panikletti. Yunan Başbakan Miçotakis, Çavuşoğlu'nun açıklamalarının hemen ardından Sisi'yi ararken, dün de Dışişleri Bakanı Dendias'ı Kahire'ye gönderdi. Dendias, Kahire'de mevkidaşı Samih Şükri ile görüşerek 18. parselin değiştirilmesini talep etti. Mısır tarafının ise bu talebe ne yanıt verdiği henüz bilinmiyor. Diğer yandan Arab News sitesine konuşan Mısır'daki diplomatik kaynaklar, Kahire ve Ankara'nın Doğu Akdeniz'de Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) anlaşması konusunda görüşme yapmadığını bildirdi. Habere göre kaynaklar, "Mısır tarafı, Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti ile Ankara arasında imzalanan deniz sınırı anlaşmasını reddeden tutumunu sürdürüyor" ifadelerini kullandı. Yunan tarafı, Yunanistan ile Mısır arasında geçen yıl imzalanan MEB anlaşmanın 1’inci maddesi uyarınca; taraflardan birinin, üçüncü bir ülke ile müzakereler yapması halinde, diğer tarafı bilgilendirmesi ve hatta görüşünü de dikkate alması gerektiğini savunuyor.