Kolombiya seçimleri üzerine

Kolombiya'da yapılan son kongre ve başkanlık seçimleri ana akım medya ve uluslararası tanıklar tarafından bir sorunun yaşanmadığı, demokratik bir yarış, bir tür “demokrasi şenliği” olarak bildirildi. Yabancı bir gözlemci için bu olgunun varlığı, bu Güney Amerika ülkesinde demokrasi olduğunu kanıtlamak için yeterlidir. Ancak görünenin altından sevimsiz gerçekler çıkmakta.

Kolombiya'daki politik etkinlik düzenekleri çetrefil ve gerçek demokrasinin çok uzağında. Bu yazı, demokratik etkinliklerin nasıl sınırlandırıldığını ele almak amacındadır.

Yasal Durum; azınlığın lüksü

Kolombiya seçimlerine girmek için siyasi parti kayıt düzeneği neredeyse olanaksızdır. Belli bir grup yurttaş bunu yapabilir ama yalnızca partilerini kongre seçimleri (ulusal çevreleme) için kayıt ettiriyorlarsa ve bu da yerel ve bölgesel partileri fiilen dışlar. En azından Kongre üst meclisi (Senado de la Republica) için en az %3 oy almalıdır, partinin oy oranı bu eşiğin altındaysa seçim tescili (personeria juridica) geçersizleşir. Bu, politik azınlıkların (etnik, dini, kültürel ve bölgesel hareketlerin, aynı zamanda sol kanattaki partilerin) politik sistemden tamamen yasaklanmasıdır.

Bu yolla, son iki kongre seçiminde en azından dört parti sona erdi ve kısıtlı parlamento sistemini beş “büyük partiye” (geleneksel olanları: Muhafazakar ve Liberal; ve “yeni” olanları Ulusal Birlik, Radikal değişim ve Alvaro Uribe Demokratik Merkezi) bıraktılar, bunların hepsi de aşırı sağ, neo-

liberal ekonomiyi destekleyen ve ABD bağımlısı dar bir yelpazede yer alan partilerdir.

Oy satın alma: eski bir gelenek

Yerel oligarşi tarafından yaratılan tam demokrasi yanılsamasının arkasında Kolombiya'da genel olarak, Kolombiya ile doğrudan bağlantısı olmayan yabancı okurlar için anlaşılması güç bir olgu olsa da oy satın alma sürmektedir.

Politikacılar, dünyanın pek çok yerinde yaşayan halklar için inanılması güç olsa da düzenli olarak oy satın alırlar. Büyük varoşlarda ve taşrada, caciques electorales(1) kayıtlı seçmenlere, seçimler sırasında belli bir aday için oy kullanmak karşılığında belli bir miktar para önerirler. Seçim Kurulunun yozlaşmış çalışanlarının yardakçılığından dahili kamerası olan telefon ve diğer elektronik aygıtlara kadar farklı düzenekleri kullanarak caciques electorales geçerli oyun sınamasını yapabilmektedir. Seçmenin belirledikleri aday için oyunu kullandığını doğruladıklarında ödemeyi yapmaktalar.

Ne kadar mı? En fakir topluluklarda oy başında 30 ila 40 dolar. Ama sonuçta serbest piyasa olduğundan, adaylar arasındaki farkın küçüldüğü seçimlerde miktar artar. Örneğin, son başkanlık seçiminin iki turunda da bir oy karşılığında ödenen para miktarı 200 ila 230 dolar arasında değişti.

Politik yüksek kayırma oranları

Politik kayırmacılık, Kolombiya politik kültüründe kökleri derine giden bir diğer gelenektir. En alt düzeydeki yerel yönetimden ulusal düzeydeki üst düzey makamlara kadar kamu makamlarının dağıtımının koşulu politik destektir. Yerel ya da bölgesel düzeyde seçilen politikacılardan kongre üyelerine hatta Başkanın kendisine kadar ulusun en önemli makamlarını işgal edecek kişileri politik tarafgirlik üzerinden nasıl olup da seçtiğinin açıklaması böyledir. Bu saklı yolsuzluk biçimiyle Devlet idaresi ve ulusun geleceği dayanaktan yoksun kalmaktadır. Artık, Kolombiya'da insanların yolsuzluğu nasıl algıladıklarına dair kaygılandırıcı istatistikleri anlayabiliriz (2).

Politik kayırmacılığın “mermelada”, Santos türü

Başkan Juan Manuel Santos, geleneksel kayırmacılığı yeni bir “düzeye” yükseltti. Yeniden seçilme çalışmalarında Devlet kurumlarındaki bütün makamları, bölgesel caciques desteğini almak için kampanyası sırasında çaresizce dağıttı. Kolombiya argosunda bu uygulamaya dağılmış reçel denmeye başlandı. Son başkanlık seçimlerinin ikinci turu tam bir reçel şenliğine dönüştü: büyükelçiliklerde, konsolosluklarda, bakanlıklarda, kurumlarda ve ajanslarda işleri dağıtarak ve çıkar ve sözleşme karşılığı oyları satın alarak Santos zaferini güvence altına aldı.

Ordu seçmene karşı

Açıklanan demokrasi çürümüşlüklerinin yanında Kolombiya'da ayrıca, görünürlüğünü politikseçeneklerin ortadan kaldırılmasında bulan ve geleneksel olarak politika içinde olmadan farklı olan sistematik bir devlet yıldırısı vardır. 1928 yılınaki muz işçileri katliamından (3), 20. yüzyıl sonunda yasal sol partilerin yok edilmesinden (Unión Patriótica (4), A Luchar (5) ve Frente Popular (6) politik soykırımları, muhalefet liderlerinin ortadan kaldırılması da atlanmamıştır (Jorge Eliecer Gaitán (7), Jaime Pardo Leal (8), Bernardo Jaramillo (9), Carlos Pizarro (10), Luis Carlos Galán (11)) beri Kolombiya tarihi sıradan insanların politik katılımının önlenmesiyle kendini gösterir.

(1) Cacique electoral, politik kayırmacılığın bir tür önderi ve ajanıdır. Cacique, kendi bölgesinde ya da toplumsal kesiminde belli sayıda oyu yönetir.

(2) http://www.transparency.org/news/pressrelease/

20121205_comunicado_de_prensa_indice_de_percepcion_de_la_corrupcion_2012

(3) Kuzey Kolombiya'da Birleşik Meyve Şirketi işçilerine yapılan katliam: 6 Aralık 1928, greve

çıkmış bulunan çok büyük sayıdaki işçi, Ulusal Ordu tarafından öldürülmüştür.

(4) Unión Patriótica (Yurtsever Birlik): Betancur yönetimi (1985) sırasında süren barış döneminde

FARC-EP tarafından kurulan politik parti. Devlet terörü sonunca 5 bini aşkın militan öldürüldü.

(5) A Luchar (Haydi Mücadeleye): 198lerin ortalarında kurulmuş olan politik ve toplumsal

eylemlilik. Çeşitli sendikaların, öğrenci eylemliliklerinin ve radikal militanların kendini ifade etme yeriydi. Çok sayıda üyesi öldürüldü ya da sürgün edildi.

(6) Frente Popular (Halk Cephesi): Betancur idaresi sırasında Kolombiya Marksist-Leninist Partisi ve bunun Halk Hürriyet Ordusu tarafından desteklenen parti. Çok sayıda üyesi öldürüldü ya da sürgün edildi.

(7) Jorge Eliecer Gaitán (1903-1948): Liberal Parti'nin bilinen lideri. 9 Nisan 1948'de Bogota kent merkezinde öldürüldü.

(8) Jaime Pardo Leal (1941-1987): Yargıçlar birliği lideri ve komünist militan. 1986 seçimlerinde Birlik Partisi Başkan adayı. 11 Ekim 1987'de La Mesa'da öldürüldü.

(9) Bernardo Jaramillo (1955-1990): Komünist lider, sendika danışmanı ve 1990 seçimlerinde Birlik Partisi Başkan adayı. Bogota havaalanında 22 Mart 1990'da öldürüldü.

(10) Carlos Pizarro (1951-1990): Politik lider, M-19 gerillaları eski komutanı; tasfiye ve dönüşümü yasal bir partiye dönüştürdü: M-19 Demokrasi Seçeneği. Aynı partinin başkan adayıyken, 26 Nisan 1990'da bir uçuş sırasında havadayken öldürüldü.

(11) Luis Carlos Galán (1943-1989): Liberal Parti'nin lideri. Yeni Liberalizm hareketine önderlik etti ve partiyi yenilemeye çalıştı. 1990 seçimlerinin en güçlü adaylarından birisiydi ama kampanyasının ortasında, 19 Ağustos 1989'da Bogota'da öldürüldü.