Derinleşen Myanmar Krizi ve ASEAN Zirvesi
Emre Şenbabaoğlu
Köşe Yazısı
1 Şubat 2021’de gerçekleşen askeri darbe sonrasında Myanmar ordusu ile darbe karşıtı göstericiler arasında çıkan çatışmalar yeni bir boyuta evrilmeye başladı. NED destekli “Myanmar Now” adlı sitede yayımlanan “Sivillerin Katliamı Devam Ederken, Bazıları Silahlanma Zamanının Geldiğine Karar Veriyor” adlı bir yazı, Myanmarlı muhaliflerin silahlanma kararı aldığını bildiriyor.[1]
Myanmar ordusuna karşı kurulacak “Federal Ordu” girişiminin arkasında ise 1 Şubat 2021’de gerçekleşen askeri darbenin ardından, Aung San Suu Kyi’nin partisi Ulusal Demokrasi Birliği’nin devrik milletvekilleri tarafından 5 Şubat’ta kurulan “Pyidaungsu Hluttaw’ı Temsil Eden Komite” (Committee Representing Pyidaungsu Hluttaw-CRPH) adlı paralel hükümet var. “Myanmar Now”’daki yazıya göre, federal ordu askeri rejime karşı çıkan tüm muhalif grupları kapsıyor ve birçok genç insan bu orduda görev almak için istekli.
Bağımsız jeopolitik araştırmacısı Brian Joseph Thomas Berletic, devrik milletvekilleri tarafından kurulan paralel hükümetin (CRPH) ABD tarafından tanınacağını ve ABD’nin bu hükümete askeri destek sağlayacağını iddia ediyor. Berletic’in iddiasına göre böyle bir girişim, Çin’in ve Tayland’ın sınırlarının dibinde ABD tarafından örgütlenen “Arap Baharı” benzeri olaylar zinciri yaratmayı ve 2011’deki Libya ve Suriye müdahalelerine benzer müdahalelerin zeminini oluşturmayı amaçlıyor.[2]
İÇ SAVAŞ DERİNLEŞEBİLİR
CNN’in internet sitesinde 6 Nisan 2021’de yer alan bir başka haber, Myanmar Now’ın ortaya koyduğu bilgileri doğruluyor.[3] Bu habere göre, Tayland’ın kuzeyindeki Chiang Mai ilinde yer alan Myanmarlı isyancı lider Yawd Serk, Myanmar'da derinleşen bir iç savaş olasılığının “yüksek” olduğunu söylüyor. Serk, “Dünya değişti. Kentlerdeki insanların pes etmeyeceğini görüyorum. Ve darbe lideri Min Aung Hlaing’in pes etmeyeceğini görüyorum. Bence iç savaş çıkma ihtimali var" diyor. Serk, Myanmar’ın doğusundaki bölgeleri kontrol eden Shan Eyalet Ordusu (SSA) adlı etnik silahlı örgütün lideri. Shan Eyalet Ordusu, ülkede mücadele eden birçok etnik silahlı örgütten sadece biri.
Yine CNN'in verdiği habere göre, güvenlik nedeniyle adını vermek istemediği bir isyancı lider ve birkaç protestocu, bazı demokrasi yanlısı göstericilerin etnik silahlı örgütlerden savaş eğitimi almak için ormanlara gittiğini söylüyor.
Yangon’dan adının verilmesini istemeyen bir başka protesto lideri, bazı göstericilerin hareketli veya duran askeri bir araca molotof attıklarını ya da kundakçılık yaptığını söylüyor. Protesto lideri ekliyor: “Bizim gibi sıradan siviller, bizim gibi ofis çalışanları, altı ay boyunca silahlanıp eğitim alıp insanları vurmaya başladıklarında, sanırım iç savaşın kaçınılmaz olacağını tahmin ediyorum”.
CNN’e konuşan bir başka gösterici, orman kampında üç haftadır eğitim aldıklarını, kendisiyle birlikte eğitim alan kişilerin sıradan insanlar olduğunu, silah kullanmayı ve bomba yapmayı öğrendiklerini belirtiyor.
Bu kişiler ana akım basın kuruluşlarının verdiği haberlerde “barışçıl göstericiler” olarak geçiyor. CNN’in verdiği haberdeki bilgileri doğru kabul edersek ülkedeki tüm darbe karşıtı göstericilerin barışçıl amaçlar taşıdığını söyleyemeyiz. Bu manzara bize 2011 yılında Suriye’de başlayan sözde barışçıl gösterileri anımsatıyor. Suriye’deki muhalifler, Arap Baharı Suriye’ye sıçradığında çoktan silahlanmıştı ve ana akım basın bu ülkedeki muhalifleri hep “barışçıl göstericiler” olarak göstermeye çalışmış ve Suriye devletinin barışçıl göstericileri öldürdüğünü söylemişti.
Protestocular silahlı eğitim almaya devam ederken, “Pyidaungsu Hluttaw’ı Temsil Eden Komite” (CRPH) 16 Nisan 2021’de son seçimde seçilen milletvekillerini ve etnik grupların üyelerini içeren Ulusal Birlik Hükümeti’ni kurdu. Bu Ulusal Birlik Hükümeti’nin bir federal ordu kurması bekleniyor.
Bununla birlikte, etnik silahlı örgütler arasında tam bir uyum olduğu da söylenemez. Etnik silahlı örgütlerin liderleri Myanmar ordusuna karşı farklı isyancı örgütleri birleştirmenin köklü farklılıklardan ve karşılıklı çatışmalardan dolayı gerçeklikten uzak olduğunu düşünüyor. Ayrıca etnik azınlık halkları arasında Myanmar’ın çoğunluğunu oluşturan Birman halkına karşı federalizm ve kendi kaderini tayin etme hakkı konusunda güçlü bir güvensizlik de var.
ASEAN ZİRVESİ VE GÖRÜŞ AYRILIKLARI
24 Nisan 2021’de Endonezya’nin başkenti Cakarta’da toplanacak olan ASEAN (Güneydoğu Asya Uluslar Birliği) zirvesinde 1 Şubat’ta Myanmar’da gerçekleşen askeri darbe ve darbe sonrasındaki gelişmeler ele alınacak.
Zirveye askeri darbeyi gerçekleştiren Min Aung Hlaing de katılacak ancak bu durum Hlaing’in Myanmar’ın meşru bir temsilcisi olmadığını öne süren darbe karşıtlarını öfkelendiriyor. İnsan hakları örgütleri de Myanmar ordusunun demokrasi yanlısı protestoculara karşı tavrını eleştiriyor ve Hlaing’in zirveye katılmasına karşı çıkıyor.
ASEAN, Myanmarlı muhalifler tarafından kurulan Myanmar Ulusal Birlik Hükümeti’nin zirveye katılma talebini reddetti, ancak ASEAN ülkeleri arasında Myanmar konusunda fikir ayrılıkları var.
Endonezya, Malezya ve Singapur, darbenin yol açtığı istikrarsızlığın tüm bölgeyi ve ASEAN’ın itibarını tehdit ettiğini düşünüyor ve 2007’de imzalanan ASEAN Anlaşması’nın temel aldığı demokrasi, insan hakları, iyi yönetişim ve hukukun üstünlüğü gibi yol gösterici ilkelere vurgu yapıyor.
Singapur, Myanmar’da Çin’den sonra en fazla yatırım yapan ülke. Bu yüzden Singapur’un Myanmar ordusuna karşı sert bir tutum alması beklenmiyor.
Laos, Kamboçya ve Vietnam ise Myanmar krizini ülkenin kendi iç meselesi olarak görüyor. Tayland Başbakanı Prayut Chan-o-cha ve Filipinler Başkanı Rodrigo Duterte ise zirveye katılmayacak ama dışişleri bakanlarını gönderecek.
ASEAN, Min Aung Hlaing’i zirveye davet ederek ve paralel hükümeti görmezden gelerek Myanmar’ın fiili temsilcisinin askeri yönetim olduğunu kabul etmiş oldu.
ASEAN’ın önünde askeri yönetim ile siyasi rakibi Ulusal Demokrasi Birliği partisini güç paylaşımına ikna etmekten başka bir yol görünmüyor. Myanmar ordusunun böyle bir çözüm önerisine sıcak bakma olasılığı ise düşük çünkü ordu Aung San Suu Kyi’yi rüşvet gibi çeşitli iddialarla suçluyor.
Myanmar krizi ASEAN’ın etkinliğini ölçmek açısından önemli bir sınav olacak, fakat ASEAN zirvesi öncesinde üye ülkeler arasında bir görüş birliğinin olmadığı görülüyor.
[2] https://landdestroyer.blogspot.com/2021/04/myanmar-us-backed-opposition-is-armed.html
