Fransa darbesi!

Doğan Duyar / Cezayir

Batı Afrika ülkesi Gine'de cumhurbaşkanlığı sarayının yakınında duyulan silah seslerinin ardından olayın darbe girişimi olduğu duyuruldu.

Gine Cumhurbaşkanı Alfa Konde'nin bir grup asker tarafından alıkonulduğunu gösteren, teyitsiz görüntüler paylaşıldı. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Afrika Birliği, darbe girişimini kınadı ve Konde'nin derhal serbest bırakılmasını istedi.

ATLANTİKÇİLER DARBEYİ DESTEKLİYOR

Darbenin bir tarafında, darbeyi destekleyen Atlantikçi “3. Dönem Cumhurbaşkanlığına Hayır” kampı yer alıyor. Kampın liderliğini “Liberal Enternasyonal” örgütlenmesi Başkan Yardımcısı ve seçimlerin muhalif adayı Cellou Dalein Diallo yapıyor.

“Konde’nin 3. Dönem Cumhurbaşkanlığına Hayır” ve “Gine Dönüşüm Kolektifi” sözcüleri darbeyi resmen alkışladılar. Senegal’deki Fransacı muhalefetin başını çeken Osman Sonko da darbeyi alkışlayanlar arasındaydı.

Aydınlık, 1 sene önceden Fildişi, Nijerya ve Gine’de Fransa destekli darbelerin olabileceğini söylemişti!

TÜRKİYE VE ÇİN’LE ARTAN İLİŞKİLER

Diğer tarafta, darbenin hedef aldığı Cumhurbaşkanı Konde, 2016 yılında Çin’le “stratejik ortaklık” kararı almış, pek çok altyapı projesine başlanmıştı. Gine, 2016 yılından bu yana yüzde 6 büyüyor. Gine Cumhurbaşkanı son olarak 15 Ağustos’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın konuğuydu. İki ülke, sürmekte olan liman ve altyapı inşaat işlerinin yanı sıra madencilik ve sanayide ortak pek çok yeni yatırıma hazırlanıyordu.

FRANSA’DAN KOPTU ASYA’YLA İŞ BİRLİĞİNE YÖNELDİ

“Fransa Afrikası” devletleri 2013 yılından bu yana Çin, Türkiye ve Rusya’yla özellikle ekonomik alanda iş birliğini geliştiriyor. 1960’ların sonundan 2010’lara kadar darbelerle anılan coğrafyada özellikle 2013 yılından sonra, istikrar ve kalkınma egemen. Çin’in “Kuşak ve Yol Girişimi”, Afrika’daki istikrara zemin oluşturuyor.

2010’ların başında “Fransacı” diye anılan ve el üstünde tutulan liderler, Çin’le iş birliğine yönelince, Batı basınında “diktatör” olarak gösterilmeye başlandılar.

AFRİKA’DA İKİNCİ İSTİKLAL SAVAŞLARI

Fransa Afrikası’nda sömürgeciliğe karşı 1944-1960 arası oluşturulan “milli cepheler”, “Genişletilmiş Cumhurbaşkanlığı İttifakı” adı altında yeniden yapılanıyor. Afrika’nın merkez sağ ve merkez sol güçleri “Afrika’nın İkinci İstiklal Savaşı” sürecinde, en son Fildişi Sahili Cumhuriyeti’nde görüldüğü üzere “Milli Cephe Uzlaşısı”nda buluşuyorlar.

DARBECİ KOMUTAN İSRAİL, FRANSA VE İNGİLTERE’DE ASKERİ EĞİTİM ALDI

Darbeye öncülük eden Mamady Doumbouya'nın dikkat çeken geçmişi, darbenin hangi merkezler tarafından desteklendiğini ortaya koyuyor.

Bir Fransız vatandaşıyla evli olan Doumbouya, harp okulundan mezun. 15 yıldan fazla askeri deneyime sahip darbeci komutan, İsrail, Fransa ve Birleşik Krallık'ta askeri eğitim gördü.

Fransız vatandaşı olduğu belirtilen Doumbouya, İsrail'de operasyonel koruma uzmanlığı eğitimini tamamladı.

AFGANİSTAN İŞGALİNDE DE ‘GÖREV’ ALMIŞ

Darbeci komutan ayrıca Fransa’nın Senegal, Fildişi Sahili, Gabon, Afganistan gibi yerlerde ‘görev’ yaptı. Fransız Ordusu'nun 2018 yılına kadar maaşlı "lejyoneri" olarak çalıştıktan sonra 2018'de oluşturulan özel kuvvetlerin başına getirildi.

Darbeyle yıkılan Gine lideri Türkiye ve Çin ile yakın ilişkiler içindeydi.

BATI, ÇİN-GİNE YAKINLAŞMASINDAN TEDİRGİNDİ

ABD ve Fransa’nın başını çektiği Atlantik cephesi, Çin-Afrika iş birliğine savaş açmıştı. Fildişi Sahili ve Nijerya’nın ardından Gine’de Cumhurbaşkanlığı seçim sonuçlarını bahane ederek kışkırtma çıkarmaya çalışmıştı.

18 Ekim 2020’de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerini Alfa Konde, üçüncü kez hem de oyların yüzde 59,49’unu alarak kazanmış, yüzde 33,5’ de kalan Batıcı Cellou Dalein Diallo, secim sonuçlarını tanımayarak “sokak” çağrısı yapmıştı. 10’un üzerinde Gineli çatışmalarda yaşamını yitirmişti.

Diallo, 2010 ve 2015 yıllarında da seçimlere katılmış, ancak o yıllarda seçim sonuçlarına itiraz etmemişti.

Siyasi uzmanlar, “Dialla’daki tavır değişikliğini “, “özellikle 2015 yılından sonra artan Çin’in Gine’yle ortak yatırımlarını engellemek” olarak ifade etmişti. Uzmanlara göre, daha seçim sonuçları sayılırken ve sonuçlar açıklanmamışken Diallo’nun kendisini Cumhurbaşkanı ilan etmesini hatırlatarak, “Amaç kargaşa çıkarmak, ötesi yok” diye vurgulamışlardı.

ÇİN’DEN 20 MİLYAR DOLARLIK DEV YATIRIM PAKETİ

Gine Cumhuriyeti, 2017 yılında Çin Halk Cumhuriyeti’yle 20 milyar dolarlık, yirmi yıllık bir kalkınma programında anlaştıklarını açıklamıştı. Kalkınma Programına göre, Çin, Gine’nin ihtiyacı olan altyapıları yaparken, Çinli firmalar da Gine’nin madenlerini Gine devlet şirketleriyle ortaklaşa işletecekler.

10 milyar dolar milli geliri olan, 12,5 milyon nüfuslu, yüzde 85’i Müslüman olan ülkede bu anlaşma büyük sevinç yaratmıştı.

Gine, alüminyumun hammaddesi boksit madeninde dünya birincisi. Keza, dünya toplam rezervinin üçte biri Gine’de. Yüksek kaliteli demir cevheri, altın ve elmas yatakları diğer maden zenginlikleri arasında.

BATILI ŞİRKETLER HAVLU ATTI

Çin’in Gine’ye girişi, Batili şirketlerin “havlu attığı” döneme denk geldi.

Büyük Çin alüminyum şirketi Chinalco, 2016 yılında Avustralya-Amerika merkezli Rio Tinto firması “yatırım” yapamayacağını belirtince, firmanın bütün hisselerini satın aldı.

Gine hükümeti 2018 yılında Çinli TBEA Grup’un 2,89 milyar dolarlık boksit ve alümin yatırımına onay verdi.

Yoksullukla mücadeleye önem veren Çin devleti, kalkınma planı çerçevesinde, önceliği elektrik ve içme suyuna verdi. Batı Afrika’nın “su şatosu” Gine’de Kaleta, Suapiti ve Amarya hidroelektrik santrallerini inşa etti. Başkent Konakri dâhil olmak üzere pek çok mahrumiyet bölgesini elektriğe ve suya kavuşturdu. Dahası, Gine, elektrik ihraç eder oldu.

Gine, Çin’in yatırımları sayesinde 2015 yılından bu yana yüzde 6,6 oranında büyümesini sürdürüyor. Ülkenin, en büyük iki ticaret ortağı Çin ve Hindistan.

IMF VE DÜNYA BANKASI’NIN GÖZDESİ MUHALİF

1996 yılından 2006 yılına kadar Başbakanlık dâhil pek çok bakanlık görevinde bulunmuş olan Diallo, IMF ve Dünya Bankası’nın Gine’deki gözdesi. Partisi, “Demokratik Güçler Birliği”, “Liberal Enternasyonali” üyesi. Kendisi Enternasyonal’in Başkan Yardımcısı.

‘AFRİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ’ PRATİĞİ

1958 yılında Sahraaltı Afrikası’nda Fransızlar’dan ilk bağımsızlığını elde eden Gine’nin kurucu lideri Ahmet Seku Ture yirmi yıl boyunca ülkeyi sosyalizmle yönetmiş; Fransa’nın darbe girişimlerine ve ekonomik ablukasına maruz kalmıştı.

60’ların başında Gine, Mali ve Gana’yla bir araya gelerek Afrika Birleşik Devletleri’nin kurulduğunu ilan etmiş ancak Mali ve Gana’daki darbe girişimlerinin ardından tek başına kalmıştı. Ture, 1960 yılında Çin’i ziyaret eden ilk Afrika lideri olmuştu.

80’li yıllardan bu yana ülkede IMF politikaları uygulanıyordu. Genç nüfusun yüzde 80’inin işsiz olduğu ülkede, nüfusun yüzde 55’i yoksulluk sınırının altında yaşıyor.

2016 yılında İsrail ile diplomatik ilişki kurması Müslüman ülkelerde tepkiyle karşılanmıştı.

Yeniden Cumhurbaşkanı seçilen Konde, 18 Ağustos Mali devrimine diğer Batı Afrika Ekonomik İş birliği Örgütü (ECOWAS) üyeleri gibi başta tavır almış ancak 15 Eylül’de tavrını değiştirerek, Mali’ye ilk desteği verenlerden olmuştu.