Getir üzerinden İngiltere'de Türk peyniri, zeytini, şarabı satmak

Geçende Getir'in İngiltere uygulaması üzerinden ilk siparişimi verdim. Fiyatlar market fiyatlarının hayli üzerinde, kimi üründe sadece 25%, kimi üründe 400% üzerinde. Ortalama herhalde 100% civarı bir fark var. Ortalama İngiliz ailesi alım gücü için hayli zorlayıcı fiyatlar. Elbette bu işin ekonomik mantığı var. Firma, markasını İngiltere pazarı için üst segmentte konumlandırmış ve İngiltere pazarı için bulunmaz nimet olan 10-15dk civarında ev teslimatı yapıyor. Bu hizmetin maliyeti yüksek ve elbette bu hizmetin bir alıcısı var. Satılan olay üründen çok hizmet.

Türkiye'de olduğu gibi ilk kullanıcıyı kapmaya yönelik açılış kampanyaları iddialı. Cep telefonu uygulaması gayet düzgün ve hızlı çalışıyor. Türkiye'deki sistemin hemen aynı. Hem motokuryeleri var hem bisikletli kuryeleri var. İngiltere'de doğrusu benim beklediğimden daha hızlı büyüme sürecindeler. Londra dışındaki bir çok ilin merkezi muhitlerinde dahi servis başlamış durumda.

Ürün portföyleri İngiltere pazarı için güzel uyarlanmış. Herhalde toplam 1000 kalem üzerinde malları satışta. Standart marketteki ürün gruplarının hemen hepsinde en az bir ürün mevcut. Noel dönemi için kategori ve ürünler hazırlanmış. Türkiye menşeli ürün adedi herhalde 30'u aşmaz.( Hiç yoktan iyidir elbette).

Alkol kategorisi, İngiltere pazarının ihtiyaçlarına uygun olarak geniş tutulmuş. Muhtemelen en çok ciro ve kar yapacakları kategori bu olacaktır. Misal 30 çeşit kırmızı şarap satıyorlar. Ağırlıklı Fransız olmakla beraber İtalyan, İspanyol, Avustralya, Şili, İngiltere vs. bir çok ülkeden şaraplar mevcut. Kırmızının en ucuzunun şişesi 7,5 GBP Şili malı, en pahalısı ise 24,75 GBP Fransız malı. Tüm alkol kategorisindeki en pahalı ürünleri ise 55 GBP Fransız köpüklü şarabı. Türk şarabı maalesef satılmıyor. Tütün kategorisinde de çeşitli sigara ve sarmalık (yabancı markalar) tütün ürünleri mevcut.

İngiltere'de alkol ve sigara ürünlerini dağıtmak için hem ürünün depolandığı deponun, hem dağıtım personelinin özel sertifikalı olması gerekiyor. Ev teslimatlarında uyulması gereken, yaş kontrolü başta olmak üzere, sıkı kurallar mevcut.

Gelelim asıl konumuz olan Türkiye menşeyli ürünlere. Dünya Mutfağı kategorisine birkaç Türkiye menşeyli ürün konmuş. Sütaş peyniri, Tekirdağ Rakısı, Efes birası, Çaykur çayı, donmuş simit, Sarıkız maden suları gibi. Tadım, Superfresh, Koska, Öncü, İkbal markaları da mevcut. Türk sucuğu görünümlü Alman "Tuna parmak sucuğu" da satılıyor. Fikir vermesi açısından birkaç ürün satış fiyatını yazının sonuna eklerim.

Getir'in de içinde bulunduğu "karanlık mağaza" konseptli ev teslimatı sistemleri tüm dünyada hızla büyümekte. Türk ürünleri, Avrupa'da geleneksel market zincirlerine maalesef pek giremedi. Bu yeni ev teslimatı üzerinden işleyen sistem ile Türkiye bu alandaki açığını kapatabilir ve Avrupa pazarlarına önemli miktarda Türk tedarikçisini ve ürününü arz zincirine sokabilir. Elbette Getir'in bugünkü iş hacimleri küçük ama büyüme hızı yüksek, yüksek miktarda yatırım yapabilecek finansal bağlantıları kurabildiler.

Getir'in İngiltere'de kurduğu sistem, merkez deponun beslediği yüzlerce karanlık mağaza yapısında gelişecek. Her bir karanlık mağazaya bağlı onlarca kurye de ev teslimatları yapacak. Bu dağıtım sistemi hızlı işleyebilecek şekilde tasarlanıyor ve ileride pekala yeni iş modellerinin bu yapının üzerine inşa edilmesi mümkün.

Getir İngiltere üzerinden hangi Türk ürünleri pazarlanabilir?

İngiltere'de marketlerde ortasında delik olan tadı alınmış zeytinler satılıyor. Maalesef zeytinden anladıkları şey bu. Zeytinyağı ise İtalyan Yunan ve İspanyolların tekelinde. Doğal olarak Getir'in Türk zeytinyağı ve Türk zeytini satışı işi ilk akla gelen ürünler.

Yüksek katma değerli ve Türk çiftçisine önemli kaynak aktarımı sağlayacak diğer ürün grubu ise elbette alkollü içkiler. Yerli üretim yapan İngiliz firmasının rakı grubu zaten satılıyor (fiyatlaması uygun değil), şarabın ise akıllı bir politika ile, Türk şarapçılığının marka değerini yukarı çıkartacak şekilde pazara sunulması faydalı olacaktır. Kırmızı ve beyaz şarapta Türkiye'den kaliteli ürün temininde sorun olmaz. Doğru fiyatlama yapılabilirse, sadece Getir'in İngiltere dağıtımı üzerinden Türkiye'nin yıllık şarap ihracatı ikiye, üçe katlanabilir.

Baklava konusu, Türk tarımını destekleyebilecek ve önemli cirolara ulaşılabilecek önemli bir ürün grubu. Elbette bu alanda en kaliteli ürünü en taze şekilde dağıtabilmek marifet gerektirecektir.

Narenciye, meyve, sebze grubunda da zaman içinde Türkiye menşeyli ürünleri dağıtım kanalına sokabilmek gerekli.

Sütaş'ın peynirini nedense Almanya üzerinden ithal etmişler. Hem peynir ürünlerinde hem et ürünlerinde belli ki bizim dış ticaret ekibimiz ödevini yapmamış. Brexit ile İngiltere'nin AB'den çıkmasına rağmen süt ve et ürünlerini satamıyoruz. Süt ürünü Almanya üzerinden gidebiliyor, et ürünü hiç gidemiyor. Oysaki Türkiye ve İngiltere STA yapmışlardı, belli ki biraz güdük kalmış anlaşma, güçlendirilmesi değerlendirilmeli.

Peynir grubunda elbette Türkiye'nin yöresel kaşar peynirleri, lor peyniri vs. ürünlerinin başarı şansı yüksek olacaktır. Şöyle ambalajında bayrak olan Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hellim peynirini de elbette bu satış kanalına sokmak gerekli.

Gıda ürünleri haricinde de Türk sanayisi için bu dağıtım kanalı fırsatlar yaratacaktır. Misal çöp poşetleri, streç filmler, buz kazıyıcı plastik aparatlar vs. Getir'de satılan yüzlerce ürünün Türkiye tedarikli versiyonu zaman içinde devreye alınabilir. Getir için bu ürün gruplarında "private label" üretim de Türkiye’de yapılabilir.

TÜRK DİASPORASI MARKET ALIŞVERİŞİ

İngiltere operasyonları için Türk diasporası çok küçük bir pazardır ancak Getir'in marka bilinirliğinin oluşması ve yaygınlaşması için önemli bir kaldıraç olacakları ve ölçek ekonomisine ulaşılmasını hızlandıracakları kesindir. Türk diasporasının normal market alışverişini Getir üzerinden yapması sağlanabilir mi? elbette mevcut fiyat politikası ile bu mümkün değil. Ancak, misal haftalık alışverişleri toplu getiren ve market fiyatlarında getiren ("Ocado" misali) bir özellik uygulamaya eklenirse pekala bu mümkün olabilecektir. Bu kapsamdaki siparişlerin muhtemelen bölgesel karanlık mağazaya değil, merkez depoya geçilmesi ve ilk mağaza sevkiyatıyla karanlık mağazada aktarma ile ev teslimatına çıkartılması daha maliyet etkin olabilir. Bu sağlanabilirse yüzbinlerce Türk'ten toplu siparişlerin gelmesi gayet mümkündür.

Bir diğer büyüme alanı helal et pazarı olabilir. Uygulamada helal et kapsamındaki tek ürün Tuna parmak sucuğu. Bu alanda belki tüm karanlık mağazalar değil ancak bir kısım muhitlerdeki karanlık mağazalara özel bir çözüm geliştirilebilir.

Diğer bir fırsat konusu sistemin ters lojistikteki boş kapasitesini değerlendirmek olabilir. Mevcut sistem yapısında merkez depodan araçlar karanlık mağazaları beslemekte ve mağazaların ıvır zıvır iade ve ambalaj ürünleri ile büyük ölçüde boş olarak merkez depo ya dönmekteler. Bu atıl dönüş kapasitesi nasıl faydalı hale getirilebilir? Bu konuda akla ilk "Getir Mail" turu bir posta uygulaması geliyor. Hanelerden teslim alınacak kargo ürünleri merkez depoda birleştirilir ve belki de başka bir servis üzerinden yurtiçi veya yurtdışı dağıtıma sokulabilir. Amazon benzeri e-satış sistemlerinin iadeleri için de bu atıl kapasite satılabilir.

Biraz daha uzun vadeli düşünecek olursak, Getir'in İngiltere pazarı için seçtiği merkez depo ya yakın bölgede Türk tedarikçilerin üretim ve ambalajlama tesisleri kurması anlamlı olacaktır. Süt ürünleri konusunda misal Tire Süt Kooperatifi bu civarda bir tesis kurabilir, Helal Et ürünleri konusunda yerli bir firma seçilebilir. Türkiye'den bu depolara toplu şekilde gelecek meyve, sebze, kuruyemiş vs. ürünler bu tesislerde İngiltere pazarına uygun olarak ambalajlanıp Getir'in deposu ve sistemi üzerinden müşteriye satılabilir. Türkiye menşeyli ürünler genelde İngiltere tüketici alışkanlıklarına uymayan ambalajlarda. Misal beyaz peynir "feta cheese" ismi ile sigara paketi boyutunda baskılı naylonda satiliyor. ( Zaten "feta" Yunanca ve İtalyanca da "dilim" demek). Zeytinyağı koyu renkli cam şişede satılıyor ve ucuna debi azaltıcı plastik aparat konuyor. Kimse teneke zeytinyağı almıyor. Salatalıklar streç film ile kaplanıyor. Bunun gibi basit ambalaj dönüşümleri ticari basari için gerekli.

Temel olarak Türkiye'deki politika yapıcıların Getir'in becerisini bir kaldıraç olarak Türk tarımı ve sanayisini desteklemek için kullanabiliyor olmaları gerekli. Getir sadece İngiltere'de değil Avrupa'da da birkaç ülkede hızlı büyüme çabası içinde. Elbette İngiltere pazarı için yaptığımız öneriler diğer Avrupa pazarları için de geçerli. Getir ile hükümetteki politika yapıcılarımız akıllı ve verimli bir özel sektör-kamu işbirliği yapabilirse Türkiye'de tarım başta olmak üzere çeşitli alanlarda on binlerce kişilik yeni istihdam oluşturabiliriz.

Tarım konusuna kısaca değinelim. Türkiye'de tarımın büyümesini kısıtlayan temel konu talep eksikliğidir. Türkiye, yarın domates üretimini 5 katına çıkarsa, vatandaş 5 kat fazla domates yer mi? Yemez.. Fiyat düşer, ürün tarlada kalır. Vatandaşın senede yediği domates, salatalık, patates miktarı, marketlerin domatese ayırdığı raf alanı az çok belli ve bu miktar bolca hatalar ve plansızlıklar içinde dahi olsa üretilebiliyor.

Ürünlerin tarlada kalmaması ve çiftçinin refah artışı için planlı tarımsal üretim programları gerekli fakat yeni tarımsal alanların üretime açılması için yurtdışından talep gelmesi gerekli. Getir'in Türk tarımına sağlayacağı fayda bu talep artışı olabilir. Vurgulamak istediğimiz konu, tarımda yurtdışı talebin altın değerinde olduğudur çünkü tarımsal ürün, en yüksek katma değerli ürünlerdir.

Getir firması 2021 yılında aldığı yatırım fonunu 7,5 milyar dolarlık değerleme üzerinden aldı. Belli ki firmaya ve liderlik ekibine güven üst seviyede. Türkiye'nin en büyük holdinglerinin piyasa değerlemelerine yaklaşılmış durumda. Satış hacmi herhalde bir kaç milyar TL seviyesine ulaşmış olsa gerek. Türkiye'de Getir üzerinden alınan bir ürün aslında organize perakendenin satış hacminden çalıyor ancak Getir'in yurtdışında sattığı Türkiye menşeyli ürünler, Türkiye'deki satış hacminden çalmıyor, talebi artırıyor, üretimi ve toplam istihdamı artırıyor. Türkiye şartlarında yaklaşık 500 bin TL üretim hacminin 1 kişilik direk istihdam yaratığını varsayarsak ve Getir üzerinden ilk yıllarda 100 milyon dolar ihracat yapılacağını varsayarsak, bunun Türkiye'de 2500 kişilik doğrudan ve binlerce ilave dolaylı istihdam yaratacağını öngörebiliriz. Hazır konuyu açmışken Getir'in İngiltere pazarında büyümesi için bir kaç öneride bulunalım:

İNGİLTERE PAZARINDA GETİR İÇİN FIRSATLAR

1) İngiltere pazarındaki en büyük sadakat programı "Nectar Card" programıdır. Perakende, internette satışı, petrol satışı, havacılık, bankacılık dahil tüketiciye dokunan bir alandır. Bu programa girilmesi faydalı olur.

2) Türk diasporası için THY ile mil kazanımı ve kullanımı anlaşması faydalı olur.

3) İngiltere de ortalama kurye saatlik ücreti 14 GBP. Buna motosiklet benzini, sigortası, trafik cezası vs. eklersek en az 17 GBP eder. Bir sipariş git, gel, bekle 30 dakika desek her siparişin 8 GBP gibi ciddi bir maliyeti var. Türkiye pazarında belki anlamsız ancak İngiltere pazarında bazı küçük şehirlerde tüketiciye karanlık mağazadan siparişini teslim alma imkânı verilmesi gerekir. Pizza teslimlerinde 2 GBP indirim için bir çok müşteri arabası ile dükkândan pizzasını teslim almaktadır.

4) Getir'in servis verdiği bölgeler için PTT ile bir dağıtım anlaşması yapılabilir. Misal Türkiye'den yazılı dergi, kitap, e-ticaret siparişi vs. getirilmesi hayli pahalı bir hale gelmiş durumda. Getir bu konuda bir çözüm üretebilir. Basın alanında Teori dergisi, Bilim ve Ütopya dergisi gibi kaliteli süreli yayınların kısıtlı dahi olsa Avrupa dağıtımı, pilot proje olarak uygun olabilir.

5) Getir'in büyüme planında öncelikli olmayan bazı ülkeler mutlaka vardır. Misal, Moskova, Helsinki, Kazablanka, Cezayir, Tunus, Bağdat, Tahran vs. Bu şehirlere eğer Getir'in önümüzdeki birkaç senede giriş planı yoksa, bu bölgelerin işletme lisansı bir kamu kurumuna (Misal PTT) devredebilir. Getir teknolojisi bu bölgelere de uyarlanır ve bu şehirlerde de Türk ürünleri ev teslimatı şeklinde özel bir servis ile yönetilebilir. Getir ile bu konuda anlaşılamaz ise benzer iş modeli başka firmalar üzerinden yeni pazarlara sürülebilir.

6) Çeşitli Amerikan teknoloji firmalarının kullanıcı verilerini ilgili gizli servis kurumları ile cömertçe paylaştığı ve bunu ABD kanunları dahilinde güvenlik gerekçesi ile yaptığı az çok biliniyor. Getir türü Türkiye menşeyli teknoloji firmalarının veri güvenliği konusunda ilgili ülke mevzuatlarına uygun şekilde tedbirlerin alınması gerekir.

7) Getir İngiltere'de satılabilecek diğer Türk menşeyli ürünler: Bal, ıhlamur, yoğurt, ayran, ıslak mendil, kolonya, su, makarna, fındık, Antep fıstığı, ketçap, Ege tütünü, donmuş yufka, turşu, şalgam, her tür meyve, sebze, konserveli her şey, donmuş sebzeler, hamsi.

8) İngiltere'de yaşayan, Türkiye, Kıbrıs, Azerbaycan’dan gelmiş olan milyonun üzerindeki potansiyel müşteri için en kritik konu, makul fiyata Türkiye menşeyli ürünlere ulaşmaktır. Getir'in mevcut iş modelini bu doğrultuda geliştirmesi faydalı olacaktır.

9) Helal ürünleri için "Getir helal" türü ilave bir uygulamanın da ticari potansiyeli yüksek olabilir.

10) Daha çok Türkiye menşeyli ürün satılması için bu ürünlerin fiyatları rekabetçi hale getirilmeli.

11) Getir için çeşitli kategorilerde özel markalı ürünler Türkiye de üretilebilir.

12) Getir'in satacağı beyaz peynir ile "feta cheese" marka algısını yenebilmek gerekli. Standart ve üst kalitede satılacak Türk beyaz peynirini misal "Beyaz Cheese" markası ile pazarlarsak, çok da matah tadı ve standardı olmayan "feta cheese" markasını alaşağı ederiz. Getir'in sattığı beyaz peynir, İngiltere'deki bütün "feta cheese" leri tokatlayabilecek seviyede ancak ambalaj ve fiyatlama anlamlı bir pazar kazanımı için uygun değil. Aynı strateji Trakya kaşarı için de "Old Kasar Cheese" ve "New Kasar Cheese" olarak yöresel marka tescilli olarak piyasaya sürülebilir. Alt kategorilerde yöresel isimler de kullanılabilir.

13) Getir Türkiye'de yolculuğa başladığında Rus uyguları üzerinden Yandex altyapısı kullanılıyor idi. İngiltere'de Yandex pek düzgün çalışmıyor, muhtemelen Google navigasyon araçları kullanılıyor. Yeni Uzay Ajansı programları kapsamında hedef kısmen dahi olsa Türk uydularının da ticari amaç ile kullanılabilmesi olmalı.

14) İngiltere pazarında restoranlardan paket alıp evlere teslim eden deliveroo, Uber Eats, Just Eat gibi uygulamalar, milyarlarca dolarlık değerlemelere ulaşmış durumdalar. Getir'in Türkiye'deki paket servisi sistemini İngiltere pazarında devreye alması anlamlı bir girişim olabilir. Lahmacun, döner ve helal gıda teslimatı konuları pazara girişi kolaylaştırabilir.

15) PCR testleri konusu da güzel bir tanıtım fırsatı olabilir. Getir üzerinden PCR testi satın almak, yapılan testi Getir merkez deposunda anlaşmalı laboratuvar servisinde işlemek mümkün kılınabilir.

GETİR İNGİLTERE GÜNCEL FİYATLAR:

Çaykur Rize 1 kg: 8,1 GBP

Tekirdağ Gold, 700 ml: 32 GBP

The Famous Grouse İskoç Viskisi, 700 ml: 16,5 GBP

Efes Draft, sise, 500 ml: 2,15 GBP

Carlsberg Pilsner, teneke, 4x500 ml: 5 GBP

Tuna parmak sucuk, 400g: 5,5 GBP

Sütaş olgunlaştırılmış beyaz peynir, 600g: 6,8 GBP

Donmuş simit, 5 adet, 550g: 3,89 GBP

Süperfresh donmuş lahmacun, 420g: 4,95 GBP

Yoğurt (Yeo, yunan stili): 450g, 1,8 GBP

Yumurta, 6 adet: 0,92 GBP

Su, 1,5L: 1,05 GBP

Kutu kola: 0,9 GBP