Kıbrıs peyniri hellim ve Avrupa Birliği

Aydınlık gazetesi 27 Nisan 2021’de “AB’NİN SİNSİ KIBRIS PLANI” başlığı ile çıktı alt başlıkta ise “Cenevre'deki gayriresmî 5+Birleşmiş Milletler konferansı öncesi, Avrupa Birliği(AB) harekete geçti. Planları, 'tam entegrasyon' havuçuyla yardım oranlarınıciddi şekilde artırmak ve böylece Türkiye’yi Kıbrıs’tan kalıcı olarak çıkarmak” idi. Dokuzuncu sayfada Dr Mehmet Perinçek’in “AB'nin planıkaşıkla veripkepçeyle almak” adlı incelemesi bu konuyu derinlemesine irdeliyordu.

Kıbrıs’ın tanınan ‘Hellim’ denilen sık dokulu, sarımsı beyaz renkte taze bir peyniri vardır. Genelde ızgarada ya da yağsız tavada kızartıldıktan sonra yenir. Bu peynirin adının yazılışı bile Kuzey Kıbrıs Türk Devleti ile Rum yönetimi arasında tartışma yaratmıştır. 29 Haziran 2007 tarihli Kıbrıs Star gazetesinde‘’Hellimin Türkçesi’nde Geç Kalmadık” başlıklı bir yazı çıkmıştır. Bu yazıya göreHellim’in sadece Yunanca yazılışı ile teciline karşı çıktıkları yazılıyor. Kıbrıs Postası ise “Hellim tescili ile ilgili karar 1 Ekim 2021 itibarıyla yürürlüğe girecek’ başlıklı yazı ile yıllar sonra bu itirazın kabul edildiğini anlıyoruz ve ayrıca Avrupa içerisinde Hellim/Halloumi isimli ürünü üretme ve diğer Avrupa ülkelerine ihraç etme hakkının “Kıbrıs”a ait olduğuAvrupa Birliğinin de Türk Hellimini tescil ettiği haberini vermiş.

Michael Peel ve Jim Brunsden’in Brüksel’denve Eleni Varvitsioti’nin Atina’dan Financial Times’a 16 Nisan 2021’de yazdığına göre “AB'nin bölünmüş Kıbrıs'taki bölünmeleri kapatmak için ünlü bir Akdeniz peynirini kullanma çabası, yarım asırlık bir çatışma karşısında durma tehdidinde bulunuyor.Avrupa, Yunanca konuşanlarca halloumi, Türkçe konuşanlarca hellim denilen süt ürününe özel statü vermesinin ardından adada şiddetli anlaşmazlıkları körükledi...Paketin bir parçası olarak, Brüksel'in hamlesi, Kıbrıslı Türklerin kuzeyindeki işletmelerin ürünlerini adanın iki bölümünü ayıran BM denetimindeki Yeşil Hat üzerinden göndererek AB'ye ilk kez hellim satmalarına da izin veriyor.” Daha sonra yazıda Güney Kıbrıs’ın 33 bin ton AB peynir ihraç ettiğini yazıyor. Bu kararın Kuzey Kıbrıs için çok anlamlı olduğunu ve bu peynirin gerçek bir siyasi anlamı olduğunu, Kıbrıs Nikos dışişleri bakanı Christodoulides’in kuzeyli peynircilerin kucaklanmasının adada uzlaşmaya da yardımcı olabileceğini ve bunun önemli bir mesaj olduğunu söylemiş. Ancak buna karşıKuzey Kıbrıs Dışişleri Bakanı Tahsin Ertuğruloğlu, ise "Bu, AB ve Kıbrıs Rum yönetiminin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin siyasi iradesine hakim olma girişimidir" dediğini de yazmışlar.Kıbrıs Türk tarafınınbir itirazı daAB gıda standartlarına uyması gerekeceği bunun içinde özel bir şirket olan Bureau Veritas, Kıbrıs Türk çiftliklerinde teftişler yapabilecek olması.

Hellim peynirinin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ekonomisinde önemli bir yeri var ve tüm ihracatın dörtte birini oluşturmaktadır. Kıbrıslı Türklerin yüzde 16'sı hellim üretimiyle ilgili. Financial Mirror gazetesindeki 2 Nisan 2021 “Kıbrıslı Türkler Hellim Hakkında Karanlıkla” adı yazısında Kyriacos Kiliarisbir çok bu konuyla ilgili Kıbrıs Türkünden bilgi almış.Kendilerinin detaylar hakkında bilgilendirilmediklerini belirtmişler.Kıbrıs Türk süt ürünleri üreticileri birliği başkanı Mustafa Başprosedürler konusunda şüpheli olduklarını ve ancak AB'de ilk hellim satıldığında ikna olacağını söylemiş. Kıbrıs Türk Ticaret Odası (KTTO) Başkanı Turgay Deniz de olayın netleşmediğini söylemiş. Kıbrıs Türk Çiftçiler Birliği Başkanı Hüseyin Çavuş Kelle,ise derneklerinin yalnızca tarafsız üçüncü şahıslar tarafından gerçekleştirilecek kontrolleri kabul edeceğini söylemiş.Mandıracılar derneği başkanı Mustafa Naimoğulları, PDO yani ürün tescil dosyasında yer alan süt oranının en az% 51 keçi ve koyun sütü olması çok yüksek bulduğunu belirtmiş. Bu yüzden on yıl muafiyet istiyorlarmış. Aynı yazıda Kıbrıs Tarım Bakanı Kostas Kadis, kuzeyden hellim ticaretinin yapılması için bölgenin hayvan hastalıklarından arındırılmış olmasını veya Türkiye'den bir yıl boyuncaürün veya hayvan ithalatı yapılmaması gerektiğini söylemiş.

Zanete Garanti’nin Ocak 2016’da yaptığı ‘Kuzey ve Güney Kıbrıs'ın Karşılaştırmalı Bir Çalışması’ Hellim Peyniri Pazar Araştırmasına göre Kuzey Kıbrıs ihracatının%38 Türkiye’ye, UAE ve Saudi Arabistan’a % 14’er, Ürdün ve Katar’a % 3’er,Kuveyt’e %1 ve diğer ülkelere de % 27’sini ithal ediyormuş.

Bu konu Avrupa ve Kıbrıs basında çok işlenmiş. Helen Smith Atina’dan Guardian için şu başlığı atmış ‘Hellim için AB özel statüsü, Kıbrıs'taki bölünmeleri yatıştırmada başarısız oldu’ ve şöyle devam etmiş ‘AB "peynir diplomasisinin" bölünmeye köprü kurmaya yardımcı olacağını umuyordu, ancak tescil statüsü daha fazla tartışma yarattı’ diye de alt başlık atmış.

Bu peynir diplomasisi,AB havuç diplomasisininKuzey Kıbrıs’ı ekonomik olarak bağlamanın bir parçası gibi görünüyor ama bu aynı zamanda belli bir taviz mecburiyetlerinin de işareti çünkü artık KKTC de facto iyice kendine yer edindi tamamen kopmalarında korkuyorlar. KKTC bunu da dikkatli olursa ekonomisi için kullanabilir. KKTC tanınmaya başlayınca iyice gelişmiş hellimini üretimini bütün dünyaya pazarlıyabilir.